Những điểm nổi bật cần biết về Văn học Trung Quốc hiện đại

Phạm Dương Châu 25.11.2020 Văn học Trung Quốc

Nhà nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa với lịch sử hơn 60 năm đã ghi dấu ấn với người dân trên thế giới ở hầu hết các phương diện như văn hóa , kiến trúc …. Trong số đó không thể không kể đến văn học Trung Quốc hiện đại . Đã có hàng nghìn nhà văn ,nhà thơ gây dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả trong và ngoài nước. Văn học Trung Quốc hiện đại bao gồm nhiều thể loại phong phú như thơ, tiểu thuyết hay truyện ngắn.

Trước khi đi sâu vào phân tích những đặc nổi bật cần biết về Văn học Trung Quốc hiện đại, hãy cùng Tiếng Trung Dương Châu so sánh những nét giống nhau và khác nhau của văn học hiện đại và văn học trung đại nhé.

a) Giống nhau:

– Nội dung: Cả hai thể loại đều thể hiện những tình cảm, tư tưởng của tác giả .Chủ yếu gồm 3 nội dung chính: giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo và tinh thần yêu nước

b) Khác nhau:

• Văn học hiện đại:

– Nội dung: Văn học hiện đại có nội dung phong phú đa dạng hơn, vì thế thu hút độc giả hơn văn học trung đại. Văn học hiện đại lột tả cái tôi cá nhân đồng thời giác ngộ lí tưởng cách mạng. Không chỉ thu hút độc giả nhờ cách viết mới mẻ mà hơn nữa nó còn hé mở được nhiều góc khuất của xã hội cũng như cuộc sống một cách hết sức chân thực cái mà văn học trung đại chưa thể hiện được.

– Nghệ thuật:

+ Quan điểm nghệ thuật: so với văn học trung đại, văn học hiện đại có cái nhìn rộng mở hơn, phóng khoáng hơn, không bị chi phối bởi các lễ nghi, lễ giáo như văn học trung đại. Ở đây, tác giả được tự do thể hiện cái tôi cá nhân vào bài viết để nêu ra những quan điểm , tư tưởng của bản thân mình.

+ Thể loại: so với văn học trung đại, văn học hiện đại đa dạng hơn, thể loại tương đối phong phú bao gồm : truyện ngắn, tiểu thuyết, tùy bút,,…giúp người viết tự do thể hiện tư tưởng tình cảm mà không sợ bị giới hạn về độ dài cũng như về lễ nghi ,tác giả có thể thay đổi nhiều phong cách viết khác nhau, sử dụng hình ảnh hiện đại,…

• Văn học trung đại:

– Nội dung: Các tác phẩm của văn học trung đại luôn bị giới hạn trong một phạm vi nhất định, bị ràng buộc bởi các lễ nghi, lễ giáo, xã hội phong kiến. Vấn đề mà các tác phẩm phản ánh đôi khi chỉ là một góc khuất rất nhỏ của cuộc sống, có lúc nó bị cho là vô nghĩa trong xã hội phong kiến. Do đó các tác phẩm văn học trung đại chủ yếu dùng để biểu thị ý chí và tình cảm của tác giả.

– Nghệ thuật:

+ Mang đậm tính ước lệ, tượng trưng và các điển tích cổ điển. Các tác phẩm văn học trung đại mang đậm phong cách cổ xưa, đi theo những cái gọi là truyền thống, có sự sắp đặt sẵn, theo mô típ , hoàn toàn không bộc lộ rõ quan điểm cá nhân trong bài viết.

+ Thể loại: Bao gồm : (thơ), hịch, cáo, chiếu,…mang đậm tính chất quy phạm, bó buộc tuân thủ quy luật vần chắc một cách chặt chẽ. Ngoài ra, văn học trung đại còn bao gồmcca dao, tục ngữ,… đậm chất truyền thống.

Tóm lại

Văn học hiện đại và văn học trung đại mang hai màu sắc hoàn toàn khác nhau,dựa trên cách nhìn nhận hoàn toàn khác nhau, hoàn toàn phù hợp với tình hình phát triển của lịch sử Trung Quốc qua các giai đoạn. Chúng ta không thể phủ định giá trị mà văn học trung đại đã mang lại. Tuy nhiên,khi xã hội thay đổi, văn học trung đại không còn phù hợp thì như một lẽ tất yếu nó sẽ phải nhường chỗ để văn học hiện đại ra đời và phát triển.

Xem thêm Sự ảnh hưởng của văn hoá Trung Quốc đến Việt Nam

Trải nghiệm ngay bộ giáo trình Hán ngữ nhưng của người Việt, dành cho người Việt do thầy Phạm Dương Châu và các giảng viên đầy kinh nghiệm của Tiếng Trung Dường Châu cùng nhau biên soạn nhé. Với những chủ đề rất gần với thực tiễn của người Việt Nam đang học tiếng Trung nên giúp người học dễ tiếp thu bài giảng hơn đồng thời cũng sẽ dễ dàng luyện tập trong quá trình giao tiếp hàng ngày hơn. Trong tủ sách của các bạn đã có quyển sách giáo trình Hán ngữ mới của thầy Châu chưa nhỉ? Nếu chưa thì hôm nay Tiếng Trung Dương Châu sẽ cùng các bạn khám phá các bài học của giáo trình hán ngữ này TẠI ĐÂY nhé!

Những điểm nổi bật cần biết về Văn học Trung Quốc hiện đại

“Văn học vết thương” và “Văn học phản tư” (suy nghĩ lại) được coi như là khuynh hướng văn học chủ đạo của “Thời kỳ mới”. Ngay từ khi ra đời, dòng văn học này đã nhận được đông đảo người dân cũng như các nhà lãnh đạo cấp cao ủng hộ và chào đón mạnh mẽ. Lý do là vì dòng văn học này đều trải qua giai đoạn biến động mang tên Cách mạng Văn hóa. Các tác phẩm văn học đương đại đã miêu tả một cách chi tiết những câu chuyện oái ăm của thời kỳ đã qua. Nếu “văn học vết thương” kể lại một cách trần trụi những câu chuyện hiện thực một cách bi thương, thì “văn học phản tư” lại cố gắng phân tích và lý giải chiều sâu tâm lý con người, sự biến hóa của bối cảnh xã hội để từ đúc rút ra bài học lịch sử. Ở thời kỳ này ,các tác phẩm như “Chủ nhiệm lớp” (Lưu Tâm Vũ), “Tùy tưởng lục” (Ba Kim),“Lý Thuận Đại làm nhà” (Cao Hiểu Thanh), “Lối rẽ trải đầy hoa” (Phùng Ký Tài),“Một nửa đàn ông là đàn bà” (Trương Hiền Lượng), … được đông đảo mọi người yêu thích. Dòng văn học này được giới lý luận văn hóa và văn học Trung Quốc gọi là “văn học khai sáng” . Do dòng văn học mở màn cho một “Thời kỳ mới”, nó đã đưa các chủ đề rất được quan tâm vào thời điểm đó như giải phóng tư tưởng, lý tính, tính nhân đạo trở lại vị trí trung tâm văn học.

Văn học giai đoạn này hướng tới việc tự vận động để biến đổi nhanh hơn, chứ không hướng tới giải trí thuần túy vốn có. Lý do là vì kinh tế sau khi cải cách mở cửa , diễn biến thị trường xảy ra một cách nhanh chóng, người ta cũng vì thế mà quên đi chuyện cũ , chuyển hướng đến các vấn đề đương đại hay dự đoán về tương lai. Do đó “văn học tầm căn” (tìm về nguồn cội) đã ra đời. Mục đích của các nhà văn đó là thâm nhập vào lịch sử để tìm hiểu và suy ngẫm về các triết lý, các giá trị văn hóa truyền thống đã xuất hiện từ hàng ngàn năm trước của dân tộc Trung Hoa. Nhà văn được biết đến rộng rãi với khuynh hướng này là Mạc Ngôn (ông đã đạt giải Nobel Văn học 2012) đi cùng với những tác phẩm kinh điển như “Báu vật của đời” (Phong nhũ nhì đồn), “Đàn hương hình”, “Cao lương đỏ”, “Tổ tiên có màng chân”… Ông đã nhận được lời tuyên dương của Viện Hàn lâm Thụy Điển : “nhà văn pha trộn được chủ nghĩa hiện thực ảo giác với truyện dân gian, lịch sử và đương đại” ít nhiều cũng lý giải cho độc giả về bản chất của khuynh hướng “văn học tầm căn”. Các nhà văn Trung Quốc chịu ảnh hưởng của các nhà văn Âu – Mỹ nổi tiếng như Marcel Proust, Jean-Paul Sartre,James Joyce (Ai Len), Franz Kafka (Séc),Anbe Camus (Pháp), William Faulkner (Mỹ)… nhưng nội dung thì hoàn toàn mới mẻ.

Xem thêm Sách tiếng Trung giao tiếp kinh doanh – Cánh tay phải của doanh nhân

Xuyên suốt các tác phẩm của Mạc Ngôn và nhiều nhà văn khác đều là văn hóa dân gian và câu chuyện lịch sử Trung Quốc. Nó được chuyển tải thông qua kỹ thuật viết văn mới mẻ và chiều sâu tư tưởng mang tầm nhân loại của các tác giả. Đó là lý do tại sao khi đọc “văn học tầm căn”, độc giả sẽ xuất hiện hai cảm giác, một là mong muốn tìm hiểu văn hóa – lịch sử Trung Quốc, hai là có cơ hội suy ngẫm những vấn đề muôn thuở về nhân sinh nói chung .Những yếu tố thành công của “văn học tầm căn” không thể không kể đến việc tác giả đã nhìn nhận và phân tích các vấn đề xã hội với một lòng đồng cảm đậm tính cá nhân , dựa trên thân phận dân tộc, văn hóa dân tộc nảy sinh trong bối cảnh lịch sử biến đổi mang đậm tính hiện đại của xã hội Trung Quốc cũng như sự giao lưu văn hóa giữa Trung Quốc với các quốc gia trên thế giới . Không dừng lại ở đó khuynh hướng văn học quan trọng này vẫn đang tiếp tục đổi mới và phát triển, hứa hẹn gửi tới độc giả những tác phẩm có giá trị trong tương lai.

Văn học thời kỳ này rất đa dạng , bao gồm văn học truyền thống, văn học lịch sử hay còn gọi là “văn học thực nghiệm” – dòng văn học đi theo quỹ đạo văn học thế giới Những nhà văn thực nghiệm được biết đến thời kỳ đó như: Mã Nguyên , Dư Hoa , Diệp Thư Minh, Tôn Cam Lộ ,Bắc Thôn, Lã Tân… và nổi bật là những nhà văn Trung Quốc nhưng sinh sống ở nước ngoài như : Cao Hành Kiện, Cáp Kim,Sơn Táp, Đới Tư Kiệt…). Những tác phẩm này không chú ý đến đề tài, cốt truyện tuyến tính hoàn toàn bị phá bỏ; điều mà họ chú trọng đến ở dòng văn học là ngôn ngữ, kết cấu và văn bản nghệ thuật. Dòng văn học này khá xa lạ với công chúng do tính chất tiền phong và thực nghiệm . Thành tựu nổi bật của “văn học thực nghiệm” là đã khai phá, mở ra phong cách viết mới để văn học Trung Quốc về hình thức đã tiến thêm một bước . Đây là điều vô cùng quan trọng để tác phẩm của Lỗ Tấn – người được mệnh danh là có công lớn nhất trong việc cách tân văn học Trung Quốc hiện đại đầu thế kỷ 20,trước đó văn học Trung Quốc không đạt được quá nhiều thành tựu trên con đường đổi mới kỹ thuật viết.

Nhắc đến dòng văn học mới nhất của Trung Quốc không thể không nhắc đến đến thế hệ nhà văn sinh ra và lớn lên trong quá trình mở cửa thị trường kinh tế và cải cách chính trị. Những nhà văn này có đặc điểm chung là đều cảm thấy cô đơn và lạc lõng bởi họ không quen với quá khứ, họ bị ràng buộc bởi những tư tưởng, thói quen sống của thế hệ đi trước. Không những thế họ còn bị chi phối bởi tài lực, trí thức nhất định phải khẳng định bản thân.Chính những giằng co về nội tâm đó đã thôi thúc họ cầm bút , tuy nhiên phần nhiều là viết cho bản thân mình chứ không mang tính công bố. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của internet, những cây bút trẻ như : Quách Kính Minh, Tào Đình,Từ Triệu Thọ… đã trở thành thần tượng của đông đảo giới trẻ, từ đó đưa tác phẩm của mình tới công chúng một cách nhanh chóng và rộng rãi. Bởi họ đã đại diện cho những người trẻ cô đơn nói ra những băn khoăn, lo âu gặp phải .Chất lượng nghệ thuật của các tác phẩm được đánh giá cao. Không thể phủ nhận thực tế những nhà văn trẻ vô cùng có tài năng.

Trước đây dưới ảnh hưởng của hệ tư tưởng Nho giáo, văn học Trung Quốc cực kỳ xem trọng chức năng giáo hóa. Nhưng, cho đến thập niên 90, cảm hứng về những điều vĩ đại, cao cả dần dần biến mất, thay vào đó các khía cạnh đời tư, cá nhân được quan tâm, tính giải trí của văn học được đề cao. Với đặc trưng là tính trữ tình, tính tự do phóng khoáng, ngôn ngữ mới mẻ, hình thức đổi mới linh hoạt, thể loại tản văn dần dần hấp dẫn bạn đọc. Đối với thể loại tản văn, không thể không kể đến Lâm Ngữ Đường, Chu Tác Nhân, Từ Chí Ma , Lương Thực Thu, … tiếp đó là Quý Tiễn Lâm, Kim Khắc Mộc, Trương Trung Hành, Tô Hiệp, Tư Hảo, Diệp Mộng, Đường Mẫn… sau này là Hoàng Nhân, Hoàng Ái Đông Tây, Tố Tố, …Lúc mới ra đời, các tác phẩm trên giống như đã thổi một luồng gió hoàn toàn mới cho độc giả so với những gì mà văn học chủ lưu mang lại, nó trở thành một “sản phẩm văn hóa” được lưu hành và được thị trường rất ưa chuộng. Tuy những tác phẩm của họ lúc đó chưa có giá trị nghệ thuật cao, nhưng không ít không nhiều đã đáp ứng được thị hiếu của đông đảo độc giả trong thời buổi công nghiệp hóa đô thị.

Xem thêm Top 9 thành tựu văn hóa Trung Quốc nổi bật thời phong kiến

Tuy thị trường tuy cởi mở, nhưng thị trường văn học có tính đào thải cao. Đối với nhà văn mà nói, bối cảnh thị trường hóa đã đặt ra rất nhiều thách thức lớn : vừa phải đáp ứng thị hiếu của độc giả, vừa phait tạo ra những sản phẩm có chất lượng tốt.

Nắm bắt được vấn đề nay, nhằm gia tăng tính huyền tưởng, dư tình và triết lý ,các tác giả tiểu thuyết Trung Quốc thập niên 90 đã sử dụng một số phương thức sáng tác chủ yếu như: cường điệu hóa tình tiết của tác phẩm,tự sự đa tuyến, sử dụng hình thức tương phản Tiêu biểu như Chuyện tình thành nhỏ,Một nửa đàn ông là đàn bà và Thói quen chết của Trương Hiền Lượng, Thế kỷ trên đồi của Vương An Ức, Lang viên của Triệu Mẫn,Bạch Lộc nguyên của Trần Trung Thực, Phế đô của Giả Bình Ao, Tuyết thành và Thành phố trôi dạt của Lương Hiểu Thanh, Cửa hoa hồng và Thành phố không mưa của Thiết Ngưng,Người bạn ẩn hình và Chuyện tình ở hàng lang tranh của Trương Kháng Kháng…

Hội thảo học thuật “Nghiên cứu về Văn học Trung Quốc đương đại lần thứ 19” tổ chức tại Sơn Tây, Trung Quốc, 2016

Tóm lại, chúng ta hoàn toàn có thể khẳng định, văn học Trung Quốc thời hiện đại vô cùng đa dạng về phong cách và nội dung. Điều mà trước đây không hề có ở văn học Trung Quốc. Đất nước Trung Quốc dần đần đã chứng minh cho bạn bè trên thế giới thấy nó không chỉ là cường quốc về kinh tế mà nó còn đang dần dần khẳng định lại vị thế là trung tâm văn hóa của thế giới . Tuy nền văn học phát triển không mau lẹ như điện ảnh, thời trang, ca nhạc… nhưng sức ảnh hưởng của nó cũng không hề thua kém. Với điểm mạnh về văn hóa, truyền thống văn học ngàn năm, văn học Trung Quốc đương đại chắc chắn sẽ sớm chinh phục được các độc giả đến từ năm châu.

Xem thêm 19 nét văn hóa Trung Hoa đặc sắc và độc đáo nhất

Hãy bắt tay cùng nhau học tiếng Trung ngay từ bây giờ với khóa học tiếng Trung dành cho người mới bắt đầu tại Tiếng Trung Dương Châu để có thể tìm hiểu thêm thật nhiều điều thú vị về văn hóa Trung Quốc nữa nhé. Đăng ký học ngay để nhận được nhiều ưu đãi nhất nhé.