[Thành ngữ tiếng Trung] Tam Cương Ngũ Thường

Phạm Dương Châu 19.08.2020 Thành ngữ tiếng Trung

Tam cương ngũ thường (三纲五常 sāngāngwǔcháng) là chuẩn mực đạo đức, xã hội , đời sống chính trị được Khổng Tử đặt ra mà thời xưa nam giới phải tuân theo.

Nếu như nữ giới phải tuân theo Tam tòng tứ đức thì bên cạnh đó nam giới cũng có Tam cương ngũ thường phải tuân theo. Người xưa coi Tam cương ngũ thường là thước đo chuẩn mực đạo đức, xã hội, đời sống chính trị của một con người được Khổng Tử đặt ra và nam giới buộc phải tuân theo. Khổng Tử cho rằng xã hội phải duy trì được Tam cương ngũ thường thì mới có thể duy trì được một xã hội bình an, hạnh phúc.

Không thể phủ nhận rằng nền văn hóa Trung Hoa và nho giáo xưa có ảnh hưởng nhất định đến Việt Nam. Chính vì vậy cụm từ “tam cương ngũ thường” không còn quá xa lạ với người Việt Nam chúng ta, thế nhưng ý nghĩa sâu xa của nó là gì thì không phải ai cũng nắm rõ. Cùng Tiếng Trung Dương Châu tìm hiểu về chuẩn mực đời sống xã hội xưa “tam cương ngũ thường” là gì nhé!

Tam Cương Ngũ Thường

1.Tam cương là gì?

Tam cương trong tiếng Trung viết là 三纲 (sāngāng). Tam là ba (三/ sān) còn cương nghĩa là mối quan hệ (纲/gāng).

Quân thần cương (君为臣纲 jūn wéi chén gāng): mối quan hệ giữa vua và thần tử.

Phụ tử cương (父为子纲 fù wéi zǐ gāng): mối quan hệ giữa cha và con.

Phu phụ cương (夫为妻纲 fū wéi qī gāng): mối quan hệ giữa vợ và chồng.

Theo tam cương, mối quan hệ chính: vua-cha-chồng phải có trách nhiệm yêu thương, đùm bọc, chăm sóc mối quan hệ dưới; thần-con-vợ. Và ngược lại, người mối quan hệ dưới phải có trách nhiệm yêu thương, tôn trọng, phục tùng và hiếu thuận với người mối quan hệ trên. Theo Khổng Tử nếu giữ được mối quan hệ như vậy thì gia đình sẽ luôn ấm êm, hạnh phúc, quan hệ vua- tôi cũng trở nên hài hòa, đất nước ổn định, yên bình.

2. Ngũ thường là gì?

Ngũ thường tiếng Trung là 五常 (wǔcháng). Ngũ là năm (五/ wǔ). Thường là thường thường, thường có, thường xuất hiện (常/ cháng) trong cuộc sống của con người. Tóm lại ngũ thường nghĩa là năm điều thường xuất hiện trong cuộc sống con người. Từ đó hình thành nên đạo đức mà mỗi người nên có đó là:

Nhân (人 rén) : nhân là con người, là con người thì phải học cách làm người. Muốn làm người tốt thì phải có cái tâm biết yêu thương muôn loài, muôn người. Người xưa thường nói trước khi muốn thành tài thì phải thành người.
Lễ (礼 yì) : lễ ở đây là lễ độ, lễ phép, lễ nghi. Lễ răn dạy con người phải biết cư xử sao cho phải phép, tôn trọng và hòa nhã với mọi người xung quanh.
Nghĩa (义 lǐ) : là tình nghĩa, sự chính nghĩa ,sự công tâm và công bằng. Chữ nghĩa trong ngũ thường dạy con người phải cư xử sao cho công bằng, theo lẽ phải, đồng thời cũng phải có tình có lý
Trí (智 zhì) : trí trong trí khôn, tuệ. Trí thể hiện sự sáng suốt, minh bạch của con người. Người có trí là người giữ được sự sáng suốt và biết cách nhìn nhận, phân biệt phải trái, đúng sai, thiện ác.
Tín (信 xìn) : tín là niềm tin, sự tin tưởng và tín nhiệm giữa người với người . Tín trong ngũ thường dạy con người ta làm người phải biết giữ chữ tín, tức nói lời phải biết giữ lấy lời.

Như vậy tam cương là chỉ ba mối quan hệ trọng yếu trong xã hội thời xưa: vua- thần tử, cha-con, vợ- chồng. Ngũ thường chỉ năm đạo đức mà một con người nên có: nhân-nghĩa-lễ-trí-tín

3. Ý nghĩa của tam cương ngũ thường đối với cuộc sống của con người

Khi xã hội xưa chưa tồn tại pháp luật, xã hội khi ấy được vận hành theo tam cương ngũ thường. Có thể nói tam cương ngũ thường có ý nghĩa nhất định trong việc duy trì trật tự, ổn định và bình an của xã hội lúc bấy giờ.

Tuy rằng xã hội hiện nay đã có pháp luật, nhưng không thể nói trong xã hội hiện đại ngày nay tam cương ngũ thường không còn vai trò gì. Dù bất kể là xưa hay nay thì sự răn dậy bằng đạo đức không thể thiếu, chính vì vậy tam cương ngũ thường đến hiện nay vẫn có nhưng giá trị nhất định. Bởi trong xã hội phức tạp như hiện nay, giữa người với người càng cần có sự tôn trọng, niềm tin tưởng và chân thành hòa nhã với nhau. “Nhân, nghỉa, lể, trí, tín” chúng ta thử thiếu một trong năm chữ vừa kể, nhất là chữ “tín” xem còn ai muốn giao thiệp với mình nữa không.

Tam Cương Ngũ Thường

Nguyên văn chữ Hán:

孔孟綱常須刻骨
西歐科學要銘心

Khổng Mạnh Cương Thường tu khắc cốt

Tây Âu khoa học yếu minh tâm.

tạm dịch:

Đạo lý cương thường của Khổng Tử Mạnh Tử nên khắc ghi vào xương cốt
Tri thức khoa học Tây Âu cần ghi nhớ trong tâm trí.

Trên đây là những kiến thức về tam cương ngũ thường mà tiengtrung.com muốn gửi đến các bạn. Hy vọng là qua bài viết này các bạn sẽ hiểu hơn về “ tam cương ngũ thường” tưởng lạ mà quen này.